بخش مرکزی
این بخش دارای ۴ شهر به نامهای بروجن، فرادنبه، سفیددشت و نقنه و یک روستا به نام دهنو است.
· بروجن
بروجن در بخش مرکزی شهرستان بروجن واقع است. جمعیت این شهر بر اساس آمار سال ۱۳۹۵ برابر با ۵۷۰۷۱ نفر بوده است. مردم شهر بروجن امروزه به زبان فارسی تکلم میکنند و در قدیم لهجهای مخصوص به این شهر هم وجود داشته که چند شاعر محلی هم به این گویش اشعاری سروده و میسرایند و این لهجه را به طور کامل، تنها در همان اشعار می توان یافت و لهجه مردم با آن متفاوت می باشد. بخشی ازمردم شهر و بسیاری از شهرهای اطراف بروجن به گویش بختیاری و ترکی قشقایی صحبت می کنند.
· فرادنبه
فرادنبه یکی از شهرهای شهرستان بروجن است. این شهر کوچک در ۷ کیلومتری غرب بروجن قرار دارد و نام اصلی آن پارادنبه میباشد. جمعیت آن ۱۳۳۱۷ نفر است (برآورد سال ۱۳۹۵).
پیشینه پیدایش فرادنبه را به بیش از ۴۰۰ سال پیش نسبت میدهند که گویا چهار قلعه در اطراف آن وجود داشت. همچنین از این محل به نام پیردامنه با ۸۰۰ نفر جمعیت در سفر نامهای مربوط به سال ۱۳۲۳ هجری قمری یاد شده است.
مردم این شهر بیشتر ترک زبان و احتمالاً از طایفه اَبیوِردی (از طوایف ایل قشقایی که از ناحیهای در شمال خراسان به فارس و سپس به بختیاری مهاجرت کردهاند) میباشند.
این شهر دارای اقتصادی مبتنی بر کشاورزی نیمه مکانیزه و دامداری سنتی است. قالی بافی از صنایع دستی مشهور آن است و نقش ” گل پتو ” در این شهر بصورت انحصاری استفاده می شود.
· سفیددشت
سفیددشت شهر کوچکی در شهرستان بروجن است. بر اساس آمار سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر برابر با ۵۴۷۱ نفر بوده است.
مردم سفیددشت بیشتر به کشاورزی و صنعت اشتغال دارند، البته در کنار آن بافت قالی و قالیچههای بختیاری در آن رواج دارد. مردم سفیددشت به زبان فارسی بختیاری تکلم میکنند.
· نَقْنِه
نقنه شهری در شهرستان بروجن است. این شهر در ۳ کیلومتری شرق بروجن قرار دارد. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیت نقنه ۹۹۲۳ نفر است که از این نظر در مکان ۱۶ در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد. در گذشته نقنه یکی از روستاهای بزرگ استان چهارمحال و بختیاری به شمار میرفته است. تصویب نامه تبدیل روستای نقنه به شهر نقنه در تاریخ ۱۳۸۶/۴/۶ به تأیید ریاست جمهوری رسید و شهرداری نقنه در تاریخ ۱۴ آبان ماه ۱۳۸۶ افتتاح شد.
بخش گندمان
گندمان یکی دیگر از بخشهای شهرستان بروجن است. شهر گندمان مرکز بخش گندمان است. گندمان در ۱۵ کیلومتری جنوب شهر بروجن قرار گرفته و تا مرکز استان ۷۵ کیلومتر فاصله دارد و شامل دهستان گندمان و دهستان درواهان می باشد. بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت این بخش در سال ۱۳۹۵ برابر با ۱۵۸۰۳ نفر بوده است. این بخش دارای ۲۶ روستا به نامهای معموره، حسین آباد، کتک علیاء، کتک سفلی، چرمهینه، سناجان، کنارک علیاء، کنارک سفلی، وستگان، نصیرآباد، مورچگان، کردشامی، امام قیس، بیژگرد، گدارکبک، تگرگ آب، له دراز، چشمه علی، سولیجان، ده باغ، ده علی، ده توت، دوراهان، گردبیشه، ده خدا و سرپیر می باشد که از این تعداد تنها ۶ روستا به نامهای چشمه علی، ده باغ، گردبیشه، ده علی، سرپیر و چرمهینه فاقد شورای اسلامی هستند. ضمناً بخش گندمان دارای ۱۷ دهیاری فعال در روستاهای امام قیس، له دراز، دوراهان، ده توت، سناجان، حسین آباد، دوراهان، کنارک علیاء، کنارک سفلی، کتک علیا، بیژگرد، کردشامی، معموره، نصیرآباد، مورچگان، وستگان و سولیجان می باشد.
آثار چهاربازار معروف قدیم در کنار این شهر واقع شده که اکنون به چاربازار یا چاروازار شهرت دارد. امیر قاضی شاهیلو نیای بزرگ قشقاییها که به فرمان شاه اسماعیل صفوی برای ترویج مکتب تشیع به این ناحیه آمده بود در گندمان درگذشته است.
براساس سرشماری سال ۱۳۸۵، جمعیت شهر گندمان برابر با ۵۸۴۷ بوده است. مردم گندمان دارای فرهنگ، گویش و موسیقی بختیاری هستند. کشاورزی، دامداری، پرورش اسب اصیل بختیاری و بافت قالیچه های بختیاری از مشاغل منطقه است.
این شهر دارای پارکی زیبا و نیمه طبیعی در کنار پارک مادردختر در ورودی شهر است و تالاب بین المللی و زیبای گندمان در جنوب غربی این شهر قرار دارد. از دیگر جاذبه های این بخش می توان به چشمه علی امام قیس، چشمه های نصیرآباد، باغات گردبیشه، دریاچه کوه کلار قزل گول نصیرآباد و حسین آباد و ۹ امامزاده اشاره کرد.
نکته قابل توجه در این بخش این است که جاده گندمان از پرترددترین جاده های مواصلاتی شمال به جنوب کشور است
بخش بُلْداجی
بلداجی یکی از بخشهای شهرستان بروجن بوده و بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت این بخش در سال ۱۳۹۵ برابر با ۱۹۷۶۵ نفر بوده است. این بخش دارای ۱۴ روستا به نامهای آقبلاغ، کلبی بک، آورگان، سنگ چین، سیبک، خدرآباد، خانی آباد، سیف آباد، ساکی آباد، متویی، گلوگرد، علی آباد، سلطان آباد و دستگرد می باشد.
شهر بلداجی مرکز بخش بلداجی است و نام قدیمی آن بولداشی بوده است. این شهر در فاصله تقریبی ۳۵ کیلومتری جنوب غربی بروجن قرار دارد. جمعیت آن ۱۱۹۸۰ نفر است (برآورد سال ۱۳۹۵). در کنار این شهر تالاب بینالمللی چغاخور قراردارد و امامزاده حمزه علی در کنار این شهر پذیرای هزاران زائر از سراسر کشور است.
در مورد وجه تسمیه این شهر اقوال گوناگونی مطرح است که به موجب یکی از آنها، در روزگاران گذشته جلگه و مراتع اطراف این شهر، محل ییلاق برخی از طوایف ترک زبان بوده است. تکلم به زبان ترکی و وجود اماکن و نامهای ترکی در اطراف این شهر مؤید این مطلب می باشد. مردم بلداجی به زبان فارسی و ترکی تکلم میکنند، ترکان بلداجی اصالتاً از بازماندگان طایفه بولوردی صفیخان قشقایی هستند که در دهههای گذشته از خرابههای صفیآباد به بختیاری کوچ نمودهاند.
ظاهراً در نقطه ای از این جلگه سنگهایی وجود داشته است که چوپانان در هنگام فراغت آنها را به عنوان زورآزمایی و به عبارت امروزی برای وزنه برداری برسر دست بلند می کرده اند که به این سنگها «بل داشی» یعنی سنگ وزنه برداری می گفته اند. اندک اندک با گذر زمان ترکیب «بل داشی» به صورت بُلداجی درآمده است.
به قولی دیگر بنیانگذار شهر، شخصی بنام ابوالحاجی بوده یا به روایتی کلمه بلداجی مرکب از بل (فراوان)، داج (مشایعت کننده) ی (پسوند نسبت) به معنی بسیار مشایعت کننده می باشد. شاید این مفهوم به لحاظ مشایعت و همراهی مردم این شهر با ایلات و عشایر در روزگاران گذشته باشد.
بلداجی نام شهری است که نام گز را به عنوان سوغات شیرین و ماندگار ایرانی به جهانیان معرفی کرده است. شهرت این شهر شیرین به خاطر محصول «گز» است که مخلوطی از «انگبین» و سفیده تخم مرغ و مغز پسته است. هماکنون تولید گز در شهر بلداجی به عنوان سوغات چهارمحال وبختیاری شهرت جهانی دارد.
به هرحال وجود قابلیتهای مهم کشاورزی، دامپروری، صنایع دستی، توریستی و صنعتی بویژه صنعت گزسازی به عنوان نماد اصلی این شهر است.
از جاهای دیدنی این شهر، امامزاده حمزه علی (از نوادگان امام سجاد)، تالاب بین المللی چغاخور، هفت چشمه و الله قلی بلداجی است.