در عقدنامه های رسمی، قسمتی به عنوان “شروط ضمن عقد” وجود دارد که در آن مسائل متعددی به عنوان شرط ضمن عقد (یا شرط خارج لازم) ذکر شده است. زوجه می تواند همه یا برخی از آن ها را به عنوان شرط ضمن عقد خود ذکر نماید. در صورت پذیرش اجمالی آن ها از طرف مرد، سردفتر موظف است قبل از تعهد و امضای این شروط توسط مرد، تک تک آن ها را برای وی قرائت و تفهیم نماید.

آشنایی با این شروط و الزامات حقوقی آن به انتخاب آگاهانه طرفین کمک نموده و از ایجاد تعهد و انتظارات بیجا در زندگی زناشویی جلوگیری می کند.

مبحث اول: شروط ضمن تنظیم سند ازدواج در محضر اسناد رسمی
شرایطي که در عقد نامه ها درج می شود از چه قراری است؟
در بند الف شرط انتقال تا نصف دارایی در نظر گرفته شده، که با هدف حمایت از زن مطلقه درج گردیده است. البته این بند یک نهاد قراردادی است که بر اساس توافق طرفین ایجاد می شود. و چنانچه شوهر از قبول آن امتناع کند، حقی برای زن بوجود نمی آید. لیکن اگر مرد ذیل آنرا امضاء کند، می پذیرد که در صورتیکه زن خواهان طلاق نباشد و تقاضای طلاق نیز ناشی از تخلف زن از وظایف زناشویی نباشد، تا نصف دارایی موجود خود را که در دوره ازدواج بدست آورده، بلا عوض به زن انتقال دهد. اما در بند ب شرایط قانونی دوازده گانه ذیل گنجانده شده، که این امکان را به زن می دهد در مواردی بوکالت از جانب مرد خود را مطلقه کند.

شرایط دوازده گانه شامل چه مواردی می شود؟
بند ب- ضمن (عقد نکاح/ خارج لازم) زوج به زوجه وکالت بلا عزل با حق توکیل غیر داد که در موارد مشروحه زیر با رجوع به دادگاه و اخذ مجوز از دادگاه پس از انتخاب نوع طلاق خود را مطلقه نماید و نیز به زوجه وکالت بلا عزل با حق توکیل غیر داد تا در صورت بذل از طرف او قبول نماید .
توضیح : این بند بیانگر این مطلب است که زن در صورت تحقق هر یک از شرایط زیر، از ناحیه مرد وکیل است خودش شخصا یا با انتخاب فرد دیگری به عنوان وکیل به دادگاه مراجعه نماید و پس از اثبات ادعا درخواست طلاق نماید .این موارد شامل:
1- استنکاف شوهر از دادن نفقه زن (عدم پرداخت هزینه زندگی و خرجی همسر) به مدت شش ماه به هر عنوان و عدم امکان الزام او به تادیه نفقه و همچنین در موردی که اجبار شوهر هم ممکن نباشد .
2- سوء رفتار یا سوء معاشرت زوج به حدی که ادامه زندگی را برای زوجه غیر قابل تحمل نماید .
توضیح : بد رفتاری غیر قابل تحمل مرد با زن و فرزندان .
3- ابتلا زوج به امراض صعب العلاج به نحوی که دوام زناشوئی برای زوجه مخاطره آمیز باشد .
توضیح : بیماری خطرناک غیر قابل درمان مرد در حدی که سلامت زن را به خطر بیندازد .
4- جنون زوج در مواردی که فسخ نکاح شرعا ممکن نباشد .
توضیح: دیوانه بودن مرد در زمانی که امکان فسخ نباشد .
5- عدم رعایت دستور دادگاه در مورد منع اشتغال زوج به شغلی که طبق نظر دادگاه صالح منافی با مصالح خانوادگی و حیثیت زوجه باشد .
توضیح: اشتغال مرد به کاری که به حیثیت و آبروی زن و مصالح خانوادگی او لطمه می زند.
6- محکومیت شوهر به حکم قطعی به مجازات پنج سال حبس یا بیشتر یا به جزای نقدی در اثر عجز از پرداخت منجر به پنج سال بازداشت شود یا به حبس و جزای نقدی که مجموعا منتهی به پنج سال بازداشت یا بیشتر شود و حکم مجازات در حال اجرا باشد .
توضیح: محکومیت به حبس از پنج سال به بالا ( در زندان بسر بردن مرد به عنوان محکومیت در حال اجرا از پنج سا ل به بالا )
7- ابتلا زوج به هر گونه اعتیاد مضری که به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خللی وارد آورد و ادامه زندگی برای زوجه دشوار باشد.
توضیح: اعتیادی که به اساس زندگی خانوادگی ضرر بزند مانند اعتیادی که منجر به بیکاری مرد ، فروش اثاثیه منزل و وارد نمودن ضرر به سلامت جسمی و روحی زن و فرزند گردد .
8- زوج زندگی خانوادگی را بدون عذر موجه ترک کند . تشخیص ترک زندگی خانوادگی ( تشخیص عذر موجه با دادگاه است ) یا اینکه زوج شش ماه متوالی بدون عذر موجه از نظر دادگاه غیبت نماید.
توضیح: ترک بدون علت خانواده یا غیبت یکسره 6 ماهه بدون دلیل موجه .
9- محکومیت قطعی زوج در اثر ارتکاب به جرم و اجرای هر گونه مجازات اعم از حد و تعزیر در اثر ارتکاب به جرمی که مغایر با حیثیت خانوادگی و شئون زن باشد . تشخیص اینکه مجازات مغایر با حیثیت و شئون خانوادگی است با توجه به وضع و موقعیت زن و عرف و موازین دیگر با دادگاه است .
توضیح: اجرای هر نوع مجازاتی که آبرو و موقعیت زن را به خطر اندازد.
از جمله موادریکه زن می تواند از دادگاه تقاضای طلاق کند ، محکومیت قطعی زوج در اثر ارتکاب به جرم و اجرای هر گونه مجازات اعم از حد و تعزیر در اثر ارتکاب به جرمی که مغایر با حیثیت خانوادگی و شئون زن باشد .
10- در صورتیکه پس از گذشت پنج سال زوجه از شوهر خود به جهت عقیم بودن(بچه دار نشدن مرد) و یا عوارض جسمی دیگر صاحب فرزند نشود .
11- در صورتیکه زوج مفقود الاثر(غیبت طولانی شوهر) شود و ظرف 6 ماه پس از مراجعه زوجه به دادگاه پیدانشود .
12- زوج همسر دائمی دیگری بدون رضایت زوجه (ازدواج مجدد مرد بدون اجازه همسر) اختیار کند یا به تشخیص دادگاه نسبت به همسران خود اجرای عدالت ننماید .

مبحث دوم: استرداد هدایای زوجین
آيا شيربها و طلاهايي كه در دوران عقد براي زوجه خريداري شده است قابل استرداد به زوج است؟ در صورت قابل استرداد بودن چنانچه زوج بابت مهريه و نفقه به زوجه بدهكار باشد مي‌توان شيربها و طلاها را بابت اين بدهي برداشت؟
پاسخ: بستگي به شرايط و نحوه بخشش آن‌ها دارد. در صورتيكه شيربها و طلاها قابل استرداد از طرف زوج باشند زوجه مي‌تواند با درخواست قرار تامين نسبت به مهريه و يا نفقه گذشته از طريق دادگاه آنها را توقيف كند و پس از قطعي شدن حكم بابت طلب زوجه حساب مي‌شود.

مبحث سوم: تدلیس و فریب در ازدواج
تعریف تدلیس و فریب در ازدواج چیست؟
پاسخ: در صورتیکه هر یک از زوجین قبل از عقد ازدواج طرف خود را به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالیه، تمکن مالی، موقعیت اجتماعی، شغل و سمت خاص، تجرد فریب دهد و عقد بر مبنای هر یک از آنها واقع شود، به آن تدلیس گویند

موارد تدلیس و فریب با چه شاخص هایی تعیین می شود؟
پاسخ: معیار واهی بودن موارد اعلامی طرفین نیز عرف می باشد یعنی هر آنچه که در عرف به عنوان امر واهی بوده و طرف واجد آن نباشد مشمول قانون می گردد. بطور مثال چنانچه شخصی قبلاً ازدواج کرده، ولی با شناسنامه المثنی خود را مجرد یا دوشیزه جلوه دهد یعنی با سکوت خود موجبات عدم اطلاع طرف دیگر را از این امر باعث گردد، نیز مصداق تدلیس در نکاح می باشد.

در صورت فسخ، زن استحقاق دریافت مهریه و هزینه های زندگی را دارد؟
پاسخ: هر گاه در عقد نکاح قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود زن حق مهر ندارد مگر در صورتی که موجب فسخ عنن (عیب ناباروری از جانب مر) باشد که در این صورت با وجود فسخ نکاح، زن مستحق نصف مهر است. البته در موردیکه فسخ بعد از نزدیکی انجام شود، استحقاق زن در مطالبه مهر منتفی نمی باشد. اما در مورد نفقه تا زمانی که نکاح فسخ نشده، مرد هم چنان مکلف به پرداخت نفقه می باشد.

طریق اعلام فسخ و مراحل قانونی آن چگونه می باشد؟
پاسخ: متقاضی بدواً می‌تواند از طریق اظهارنامة رسمی اعلام فسخ نماید. سپس جهت انحلال نکاح باید دادخواستی به دادگاه تقدیم کند و دلایل خود را مبنی بر داشتن حق فسخ و اعمال آن ابراز کند. دادگاه پس از رسیدگی به پرونده، اگر دلایل خواهان را موجه تشخیص دهد، حکم به تأیید فسخ نکاح خواهد کرد. بعد از طی این مرحله متقاضی به دفاتر رسمی جهت ثبت آن در شناسنامه خود، مراجعه خواهد کرد، و نیاز به اجرای صیغه طلاق ندارد.

آیا در فسخ ازدواج مجازات هم تعیین شده است؟
پاسخ: بلی، قانون مجازات اسلامي نیز فريب در ازدواج را جرم محسوب و برای فريب دهنده مجازات حبس از شش ماه تا دو سال در نظر گرفته است.

کلینیک مهارت های حقوقی ازدواج (یک)
بر کسی پوشیده نیست امر ازدواج بعنوان یکی از مهمترین رخدادهای زندگی، تحت تأثیر متغیر های گوناگونی از جمله هجمه های رسانه ای خارج از کشور است که با نگاه سکولاریستی (بنام برابری بین زن و مرد)، همسران جوان را بعضاً به عدم تمکین از مرد در روابط خانوادگی تشویق می نماید. از طرف دیگر سایر عواملی چون ترس از عدم دسترسی به شغل مناسب امر معیشت آنان را با چالش روبرو کرده و سن ازدواج را بالا برده است. البته معضل بیکاری نه تنها در کاهش تمایل به تشکیل خانواده اثرگذار بوده، بلکه منجر به افزایش آمار طلاق نیز گردیده و در کنار ابتلاء به امر اعتیاد وضعیت درهم تنیده ای را حاکم نموده که این سه پدیده را وادار به تأتیر و تأثر در یکدیگر نموده است. در این بروشور به برخی از سؤالات واصله پاسخ کوتاه ارائه می گردد.